„Polityka energetyczna Polski do 2040 roku” została opracowana przez Ministra Energii i stanowi odpowiedź na najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką. Europejski Instytut Miedzi przygotował uwagi w ramach konsultacji społecznych do projektu przygotowanego przez ministerstwo energii.
Dokument PEP 2040 zawiera opis stanu i uwarunkowań sektora energetycznego, wyznacza główny cel polityki energetycznej i specyfikuje osiem (8) głównych Kierunków tej polityki wraz z imiennym określeniem celu danego kierunku oraz ze wskazaniem konkretnych działań realizacyjnych, służących osiąganiu zamierzonego celu głównego.
Zasadniczy cel polityki energetycznej państwa został sformułowany następująco: „celem polityki energetycznej państwa jest bezpieczeństwo energetyczne, przy zapewnieniu konkurencyjności gospodarki, efektywności energetycznej i zmniejszeniu oddziaływania sektora energii na środowisko, przy optymalnym wykorzystaniu własnych zasobów energetycznych.” Jako globalną miarę realizacji celu PEP 2040 przyjęto poniższe wskaźniki:
- 60% udziału węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2030 r.
- 21% OZE w finalnym zużyciu energii brutto w 2030 r.
- wdrożenie energetyki jądrowej w 2033 r.
- poprawa efektywności energetycznej o 23% do 2030 r. w stosunku do prognoz z 2007 r.
- ograniczenie emisji CO2 o 30% do 2030 r. (w stosunku do 1990 r.).
W porównaniu do ustawowej normy określającej cel polityki energetycznej państwa (art.12 ustawy Prawo energetyczne), w odróżnieniu od dotychczasowej praktyki stosowania in extenso celu ustawowego – w PEP 2040 zwraca uwagę wzbogacenie celu głównego o warunek „optymalnego wykorzystania zasobów własnych”.
Zaproponowane w PEP 2040 miary realizacji celu głównego należy uznać za właściwe, choć z pewnością nie satysfakcjonujące. Odbiegają one od celów Unii Europejskiej, są od nich znacząco niższe. Sformułowane zostały z uwzględnieniem możliwości polskiej energetyki, ale nie mają charakteru mobilizującego, a wręcz zachowawczy. Tymczasem PROGNOZA dowodzi, iż bez nadmiernego wysiłku inwestycyjnego, jest możliwe zrealizowanie celu OZE w wysokości 30% w zakresie energii elektrycznej netto, co przełożyłoby się na wyższy wskaźnik udziału OZE w finalnym zużyciu energii brutto (co najmniej o 1 punkt procentowy).
PEP 2040 praktycznie nie bazuje i nie wykorzystuje podejścia holistycznego. Zabrakło np. nie tylko kontekstu demograficznego, ale także estymacji i hipotez odnośnie przebiegu procesów społeczno-gospodarczych i kulturowych, generowanych realizacją polityki energetycznej.
ZOBACZ SZCZEGÓŁOWE UWAGI EUROPEJSKIEGO INSTYTUTU MIEDZI DO PROJEKTU POLITYKI ENERGETYCZNEJ POLSKI DO 2040 ( PEP2040_EIM)
Zabrakło w PEP 2040 najważniejszego zestawienia o którym mowa w art. 14 ustawy Prawo energetyczne. Zabrakło bilansu paliwowo-energetycznego kraju. Może to skutkować zarówno błędnymi decyzjami inwestycyjnymi, jak i wymianą w zakresie nośników energii oraz mocy. Może mieć także negatywne przełożenie na wszelkie narzędzia realizacyjne polityki energetycznej (np. podatki, ulgi, itp.).
PEP 2040 będzie wdrażana poprzez realizację 8 Kierunków, a każdy z nich został zoperacjonalizowany poprzez pryzmat urzeczywistniania trzech zasadniczych komponentów głównego celu polityki energetycznej, tj.:
- bezpieczeństwa energetycznego,
- konkurencyjności gospodarki i poprawę efektywności energetycznej,
- ograniczenia wpływu energetyki na środowisko.
Każdy z ośmiu Kierunków działania wskazanych w dokumencie wieńczy specyfikacja działań organów państwa odpowiedzialnych za ich realizację. Są to m.in. Minister Energii, Minister Środowiska, Minister Infrastruktury, Pełnomocnik Rządu do spraw Strategicznej infrastruktury Energetycznej, Prezes URE, Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów do spraw programu „Czyste Powietrze”. Odpowiedzialnymi są także przedsiębiorstwa energetyczne – operatorzy systemów przesyłowych (elektroenergetycznego oraz gazowego) i operatorzy systemów dystrybucyjnych (elektroenergetycznych i gazowych).
Niewątpliwą nowością w PEP 2040 jest próba nadania poszczególnym Kierunkom działania wymiaru terytorialnego. Stosowna informacja w tym zakresie została zamieszczona pod koniec omawiania każdego z ośmiu kierunków.
PEP 2040 wymienia następujące Kierunki:
- Optymalne wykorzystanie własnych zasobów energetycznych,
- Rozbudowa infrastruktury wytwórczej,
- Dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej oraz rozbudowa infrastruktury sieciowej,
- Rozwój rynków energii,
- Wdrożenie energetyki jądrowej,
- Rozwój odnawialnych źródeł energii,
- Rozwój ciepłownictwa i kogeneracji,
- Poprawa efektywności energetycznej.
CZYTAJ: Polska polityka energetyczna do 2040. Jak będzie wyglądał mix energetyczny?
Celem urzeczywistnienia w/w Kierunków przyjęto następujące założenia, będące swoistym credo polskiej polityki energetycznej na dwa kolejne dziesięciolecia:
- „Polska będzie dążyć do zapewnienia możliwości pokrycia zapotrzebowania na moc własnymi surowcami i źródłami, z uwzględnieniem możliwości wymiany transgranicznej.
- Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną zostanie pokryty przez źródła inne niż konwencjonalne elektrownie węglowe.
- Rozbudowę stabilnych mocy wytwórczych zapewni wdrożenie rynku mocy.
- Struktura mocy wytwórczych musi zapewniać elastyczność pracy systemu, co wiąże się ze zróżnicowaniem technologii i wielkości mocy wytwórczych oraz aktywizacją odbiorców na rynku energii.
- Rozwój technologii magazynowania energii (w tym rozwój elektromobilności) będzie mieć kluczowe znaczenie dla zmiany zakresu i funkcjonowania rynku energii, w szczególności dla roli OZE w bilansie elektroenergetycznym.
- Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z sektora elektroenergetycznego będzie następować poprzez:
- modernizację jednostek wytwórczych energii elektrycznej oraz wycofywanie jednostek przekraczających normy emisyjne, o średniorocznej sprawności poniżej 35%;
- wdrożenie energetyki jądrowej;
- wykorzystanie odnawialnych źródeł energii;
- poprawę efektywności energetycznej.
- Rola węgla w bilansie elektroenergetycznym:
- Krajowe zasoby węgla pozostaną głównym elementem bezpieczeństwa energetycznego Polski i podstawą bilansu energetycznego państwa;
- Roczne zużycie węgla kamiennego w energetyce zawodowej nie będzie zwiększane, ale za sprawą wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną zmieni się udział węgla w strukturze wytwarzania energii elektrycznej. Łączny udział węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej będzie kształtował się na poziomie ok. 60% w 2030 r.;
- Inwestycje w nowe bloki węglowe podejmowane po 2025 r. będą oparte o wytwarzanie w skojarzeniu lub inną technologię spełniającą standard emisyjny na poziomie 450 kg CO2 na MWh wytworzonej energii.
- Rola energetyki jądrowej w bilansie elektroenergetycznym:
- Z uwagi na pożądany efekt środowiskowy, brak obciążenia kosztami polityki klimatyczno-środowiskowej oraz stabilność wytwarzania energii elektrycznej, ok. 2033 r. uruchomiony zostanie w Polsce pierwszy blok pierwszej elektrowni jądrowej (o mocy ok. 1-1,5 GW);
- W latach 2033-2039 r. zbudowane zostaną 4 bloki jądrowe o całkowitej mocy ok. 4-6 GW, dwa kolejne w latach 2041 i 2043.
- Rola odnawialnych źródeł energii w bilansie elektroenergetycznym:
- Dalszy rozwój wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych uznaje się za jeden z instrumentów ograniczenia wpływu energetyki na środowisko;
- Polska będzie kontrybuować w osiągnięciu ogólnounijnego celu OZE na 2030 r. w stopniu niezagrażającym bezpieczeństwu energetycznemu państwa. Udział OZE w końcowym zużyciu energii – ok. 21% w 2030 r. będzie wynikał z efektywności kosztowej oraz możliwości bilansowania energii w KSE;
- Przyjęty cel 21% udziału OZE w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r. przełoży się na ok. 27% udziału OZE w produkcji energii elektrycznej netto;
- Kluczową rolę w osiągnięciu celu w elektroenergetyce będzie mieć rozwój fotowoltaiki (zwłaszcza od 2022 r.) oraz morskich farm wiatrowych (pierwsza farma wiatrowa na morzu zostanie uruchomiona po 2025 r.).
- Rola gazu ziemnego w bilansie elektroenergetycznym:
- Zwiększone możliwości dywersyfikacji dostaw surowca do Polski oraz rozbudowa infrastruktury wewnętrznej zapewnią zwiększone wykorzystanie gazu ziemnego przez elektroenergetykę.”
Warunkiem koniecznym dla urzeczywistnienia powyższych zamiarów stają się badania naukowo-wdrożeniowe w zakresie nowych technologii oraz wdrażanie innowacji, co jest tożsame ze znacznym wysiłkiem organizacyjnym i finansowym, jaki przyjdzie nam ponieść.
Działania zaawizowane w PEP 2040 mają różny zasięg, ciężar gatunkowy, charakter oraz społeczno-gospodarcze implikacje. Do najważniejszych z pewnością trzeba zaliczyć:
- Rozwój szeroko rozumianego OZE (wiatr off/onshore, PV, pompy ciepła, prosumenci, elektryfikacja ogrzewnictwa, elektryfikacja transportu, elektromobilność,
- Stopniowe ograniczanie mocy węglowych (w ocenie wielu ekspertów – zbyt wolne),
- Wdrożenie energetyki jądrowej,
- Poprawa efektywności energetycznej, a także recykling i gospodarka obiegu zamkniętego,
- Rozbudowa infrastruktury sieciowej energii elektrycznej (budowa i modernizacja sieci przesyłowych oraz sieci dystrybucyjnych różnych napięć, wraz z podstacjami i rozdzielnicami),
- Doskonalenia zasad i funkcjonowania jednolitego, europejskiego rynku energii, łącznie z infrastrukturą sieciową i połączeniami transgranicznymi (międzynarodowe aspekty współpracy europejskiej).
Wśród działań szczegółowych na podkreślenie zasługują m.in.:
- Krajowy Plan Skablowania Sieci Średniego Napięcia (SN) do 2040 roku,
- Zainstalowanie do 2026 roku inteligentnych liczników w 80% gospodarstw domowych,
- Rozbudowę stacji ładowania dla pojazdów elektrycznych,
- Działania na rzecz poprawy wskaźników SAIDI i SAIFI,
- Budowę i modernizację źródeł wytwórczych kogeneracyjnych, przede wszystkim na gaz, rozbudowę scentralizowanych sieci ciepłowniczych oraz budowę zasobników/akumulatorów ciepła.
Nie ulega wątpliwości, iż wszystkie wyżej wymienione obszary lub kierunki działań mają także znaczenia dla wszystkich sektorów, branż i przedsiębiorstw pracujących na rzecz energetyki. Nie tylko przemysłowych, ale także i usługowych. Rozwój sektora energii jest ważny dla wszystkich odbiorców energii. Dlatego jest ważne, aby w konsultacjach publicznych dedykowanych PEP 2040 wzięli udział nie tylko energetycy, ale także inne branże, wszyscy klienci energetyki – zinstytucjonalizowani i w gospodarstwach domowych – w mieście i na wsi. Tylko szeroka dyskusja o PEP 2040 może zracjonalizować przedstawione założenia i doprowadzić do społeczno-gospodarczego konsensusu, a w konsekwencji – do pełnej internalizacji celów i działań na rzecz polskiej i europejskiej energetyki, w dobie walki o czyste powietrze i zdrowy klimat.
Załączona do PEP 2040 PROGNOZA jest zaledwie wycinkiem prognoz niezbędnych dla ukształtowania strategii odnośnie sektora energii. Zawiera tylko podstawowe informacje dotyczące elektroenergetyki, głównie w zakresie mocy zainstalowanej, wielkości produkcji, emisji CO2 nakładów inwestycyjnych oraz prostych estymacji struktury wytwarzanej energii elektrycznej w zależności od realizowanego celu OZE w 2030 roku. O ile horyzont części prognostycznej obejmuje cały okres prognozy, tj. do 2040 roku, o tyle PEP 2040 skupia się (poza energetyką jądrową) na krótkim horyzoncie planistycznym, z reguły nie przekraczającym 5 lat.
Co więcej – prognozy produkcji energii elektrycznej są przeprowadzone w ujęciu „netto”, a nie „brutto”, co jakby z definicji „wyklucza” samą elektroenergetykę z obszarów gdzie niezbędna jest poprawa efektywności energetycznej.
CZYTAJ: Polityka energetyczna Polski 2040. Analiza kierunków najważniejszych zmian
