Znaczną część transformacji energetycznej można osiągnąć korzystając rozwiązań, którymi dysponujemy już dzisiaj. Są one gotowe do wprowadzenia na rynek i można w sposób ekonomicznie opłacalny powiększać ich skalę w celu zapewnienia znaczącego wkładu w dekarbonizację.
Razem możemy zdekarbonizować wybrane sektory unijnej gospodarki w stopniu 5-10-krotnym. Każda długoterminowa strategia dekarbonizacji mogłaby realizować wszystkie obecnie dostępne i ekonomicznie opłacalne opcje (Porozumienie Paryskie, Artykuł 10), zachowując przy tym międzynarodową konkurencyjność gospodarki Unii Europejskiej.
W zakresie tych rozwiązań inicjatywa DecarbEurope angażuje decydentów z dziedziny polityki i przemysłu. Została ona uruchomiana przez Europejski Instytut miedzi w 2017 roku i jest wspierana przez coraz większą liczbę partnerów. Inicjatywa, stanowiąca ekosystem 20 sektorów, łączy technologie, polityki i rynki z międzysektorowym planem działania przejścia na gospodarkę niskoemisyjną (Porozumienie Paryskie, Artykuł 12). Partnerzy DecarbEurope przestrzegają pięciu wspólnych wartości:
- Głęboka dekarbonizacja: brane pod uwagę są tylko takie rozwiązania, które mogą przyczynić się do realizacji tego celu.
- Opłacalność ekonomiczna: poszukiwanie tylko takich rozwiązań, które mogą konkurować na rynku pod względem wartości. Każda polityka projektowania powinna kierować się zasadą kalkulacji minimum kosztów cyklu życia.
- Zgodność z gospodarką o zamkniętym obiegu: w transformacji od systemu opartego na paliwach kopalnych do systemu neutralnego pod względem emisji dwutlenku węgla, produkty i systemy powinny być tak projektowane, aby były trwałe, łatwe do naprawy i w dużym stopniu nadające się do recyklingu.
- Powiązanie sektorów: Istniejące granice pomiędzy sektorami gospodarki często utrudniają opracowanie innowacyjnych rozwiązań. Zintegrowane systemy energetyczne powinny otrzymać więcej przestrzeni. Można to osiągnąć za pomocą szeregu czynników, obejmujących bioenergię, kogenerację, digitalizację, ogrzewanie z sieci ciepłowniczej, elektryfikację i wodór.
- Zaangażowanie konsumentów: tak samo jak granice miedzy sektorami, będą się też zacierały granice między konsumentami i producentami. Odbiorcy energii powinni mieć pełny dostęp do rynków energii, powinny być zatem rozwijane i wspierane umowy zakupu zielonej energii elektrycznej, umowy długoterminowe i transakcje P2P w zakresie energii.
- Myślenie systemowe jest również wbudowane w tę inicjatywę. Tym co się liczy nie jest wkład indywidualnych składników lub produktów, lecz wkład całych systemów dostarczających poszczególne usługi lub funkcjonalności.
Czytaj: Przyszłość przemysłu miedzi w transformacji energetycznej
Bezemisyjna gospodarka – rozwiązania
Dostępne dzisiaj, ekonomicznie opłacalne rozwiązania, mogą nas zaprowadzić daleko, ale zbudowanie całkowicie bezemisyjnej gospodarki będzie wymagało dokonania radykalnych przełomów. Szczególnie, jeżeli chcemy osiągnąć pełny potencjał transformacji energetycznej bez ponoszenia wysokich kosztów przez gospodarkę Unii Europejskiej i by nie odbyło się to kosztem dobrobytu obywateli Unii. Innowacje nie następują z dnia nadzień. Osiągnięcie niezbędnych przełomów w ciągu następnych 30 lat wymaga stworzenia już dzisiaj sprzyjającego klimatu dla innowacji (Porozumienie Paryskie, Artykuł 10).
Ponieważ innowacja, jakiej potrzebujemy, działa w perspektywie długoterminowej i przynosi korzyści ogółowi społeczeństwa, poleganie wyłącznie na rynkach byłoby niewystarczające dla zapewnienia niezbędnych inicjatyw. Wykorzystanie funduszów publicznych może być uzasadnione dla ograniczania ryzyka finansowego, ułatwienia ekonomicznej dostępności późniejszych faz transformacji energetycznej oraz uniknięcia niektórych wysokich kosztów adaptacji do zmian klimatu (Porozumienie Paryskie, Artykuł 7.4).
W tym kontekście, rozszerzenie wsparcia finansowego na innowacje w technologiach dekarbonizacji może być postrzegane jako dobra inwestycja środków publicznych. Można to osiągnąć przez ustalanie priorytetów i egzekwowanie mechanizmów wsparcia takich, jak Horizon Europe i Innovation Fund. Gdy już przełomowe technologie osiągną dojrzałość rynkową, potrzebne będzie ukierunkowane wsparcie w celu stymulowania pionierów. Powodzenie tych działań wymaga często dodatkowych środków podejmowanych ad hoc i nowych, odpowiednio dostosowanych mechanizmów.
W stymulowaniu wprowadzenia nowych technologii energetycznych w transformacji energetycznej, oprócz innowacji technologicznych, równie ważne są innowacje społeczne i rynkowe. Położenie nacisku na badania międzysektorowe ma tak samo kluczowe znaczenie, ponieważ gospodarka energetyczna jest nieodłącznie związana z wieloma innymi sektorami. Ponadto, jeżeli innowacja ma być wprowadzona skutecznie, należy dążyć do przekraczania granic pomiędzy różnymi segmentami samego sektora energetycznego. Poniżej podano przykłady obszarów innowacji transwersalnych, które mogą być rozwijane w ramach wsparcia dekarbonizacji Unii Europejskiej:
Zobacz też: Udział energii odnawialnej w koszyku energetycznym
- Elektryfikacja bezpośrednia. Procesy przemysłowego grzejnictwa materiałów są nadal w dużym stopniu oparte na paliwach kopalnych. Zastosowanie elektryczności w grzejnictwie przemysłowym oznacza przemyślenie na nowo funkcjonowania fabryk i opracowanie nowych procesów.
- Elektryfikacja pośrednia z wykorzystaniem syntetycznych gazów i paliw. Możliwe jest opracowanie nowych procesów opartych na energii elektrycznej, jako źródła ciepła oraz wodoru, jako czynnika redukującego. Gazy syntetyczne wytwarzane z użyciem energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, mogą być również stosowane w długodystansowym transporcie drogowym, lub w rozwiązaniach sezonowego magazynowania energii.
- Poprawa wskaźników recyklingu przynosi podwójną korzyść w postaci obniżenia zużycia energii w procesach produkcyjnych i zmniejszenia zależności unii Europejskiej od importu surowców (p. rozdz. 6).
- Poprawa efektywności energetycznej. Efektywność energetyczna jest “ruchomym celem”. Nawet, jeżeli dzisiaj wydaje się, że wszystkie najważniejsze usprawnienia zostały już wdrożone, to jutro sytuacja może wyglądać zupełnie odmiennie. Rosnące koszty dekarbonizacji mogą powodować, że usprawnienia efektywności energetycznej, wcześniej uznawane za nieopłacalne, staną się ekonomicznie uzasadnione. Ewolucja technologiczna może również stwarzać nowe możliwości poprawy opłacalności istniejących rozwiązań.
- Innowacje społeczne poprzez nowe modele biznesowe. Innowacyjne modele biznesowe mogą stwarzać nowe możliwości. Mogą ułatwiać podejście systemowe łączące czynniki zachowania ludzkiego z technologiami automatyki w celu uzyskania maksimum korzyści z energetycznie efektywnych produktów i podsystemów. Dobrym przykładem tego rodzaju modeli biznesowych jest reakcja strony popytowej w systemach elektroenergetycznych.
